L-Bandında çalışan elektronik karıştırmaya dayanıklı yapıdaki Mobil Tümleşik (PSR ve SSR Kanalları) Karasal Radar  MARS-L, havadaki unsurların hızını, süratini ve koordinatlarını kullanıcıya sunup, uçuş irtifası, uçağın yakıtını ve hava araçlarının arıza gibi durumların takibine farkındalık sağlıyor. Bu sayede bir yandan uçuş emniyeti artırılırken ticari uçaklara karşı hava savunma sistemlerinin hassasiyeti önemli derecede iyileştirildiğinden hava savunma sistemlerinin sivil hava trafiğine zarar vermesinin önüne geçilmektedir.  PSR kanalında 110km, SSR kanalında ise 150km menzile kadar kapsama sağlayabilen mobil alçak irtifa gözetleme radarı olan MARS-L’nin MBTF (iki arıza arasın ortalama süre) performansı 5,000 saat olarak verilmektedir.

Metre dalga boyu formunda çalışan karasal mobil radar sistemi olan VHF-Bant P-180U (P-18MA) ise hava araçlarının uçuş rotalarının yanı sıra, radar bilgilerinin paylaşımı gibi görevleri ifa ediyor. Sovyetler Birliği döneminde geliştirilen VHF-Bant 2D (iki boyutlu, sadece azimut ve menzil verisi sağlar) P-18 erken ikaz radarının modernize edilmiş ve iyileştirilmiş bir sürümü olan katı hal (solid state) P-180U radarı 35km irtifa ve 360km kapsama menziline sahip olup uzun dalga boyu kullanımı sayesinde RAM kaplamalı hava platformlarının tespitinde oldukça yüksek bir başarı yüzdesine sahiptir. Sistem KrAz taktik araç şasine yerleştirilmiş 360 derece dönebilen bir radar anteni yine KrAz taktik araç üzerine yerleştirilmiş kontrol merkezinden oluşmaktadır. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri hizmetinde de görev yapan P-18MA/P-180U radarı ile F-117A stealth hava-yer taarruz uçağının 61km mesafeden tespit edilebileceği iddia edilmiştir.

L ve VHF bantlarında çalıştıkları için bir bakıma düşük radarda görünürlük (stealth) özellikli  hava hedeflerinin tespitinde de kullanılabilecek kabiliyetteki MARS-L ve P-180U radarlarının savunma, havacılık, uzay ve anayurt güvenliği alanlarında faaliyet göstermek amacı ile T.C. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı’nın %100 iştiraki olarak 2016 yılında kurulmuş olan SSTEK Savunma Sanayi Teknolojileri AŞ tarafından neden tedarik edildiklerine dair farklı yorumlar yapılmakta. Tedarik adetleri göz önünde bulundurulduğunda söz konusu radarlar halen milli imkanlarla yürütülen özgün uçak ve füze projelerinde test/ölçüm maksatlı tedarik edilmiş olabilecekleri gibi tersine mühendislik ve EHTES’de (Mısır envanterindeki P-18 radarları Ukrayna’lı firma tarafından P-180U seviyesinde modernize edilmiştir) kullanım maksatlı olarak da satın alınmış olabilirler.

Türkiye ile Ukrayna arasındaki diplomatik ilişkilerin geçmişi 28 yıl öncesine dayansa da Ukrayna’nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkelerden birisi olan Türkiye ile Ukrayna arasında savunma sanayi işbirliğini solut bir zemine oturtan askeri-teknik işbirliği anlaşması 2014 yılında yenilenmişti. O tarihte iki ülke arasında işbirliği kapsamında zırhlı araçlar, uçak motorları, füze sistemleri, ortak radar üretimi, seyrüsefer sistemleri, haberleşme ve uzay projeleri gibi alanlarda ortak çalışmalar yürütülmesi kararlaştırılmıştı. 2015 yılında Türk ve Ukraynalı savunma sanayi temsilcileri 2015 yılında Ankara’da bir araya gelmiş ve 2016 yılında iki ülke arasında savunma sanayine yönelik stratejik işbirliği anlaşması imzalanmıştı. 2018 Temmuz ayında ise iki ülke arasında devam eden savunma sanayi alanındaki çalışmalara hız kazandırmak amacıyla 1’inci Türkiye-Ukrayna Savunma Sanayi İşbirliği toplantısı gerçekleştirildi. Türkiye-Ukrayna Savunma Sanayi İşbirliği 7’inci Toplantısı, 21- 24 Ocak 2020 tarihlerinde Kiev’de Ukrayna Savunma Bakanlığı’nda düzenlenmişti.

Türkiye ile Ukrayna arasında radar sistemleri alanındaki ilk faaliyet Havelsan ile Ukrayna’nın devlet savunma sanayi işletmesi Ukroboronprom arasında Pasif Algılayıcı Sensör Sistemi (PASİS)’nin ortak üretimine yönelik olarak 8 Nisan 2016 günü imzalanan Mutabakat Muhtırası olmuştu. 11 Ekim 2016 tarihinde ise Kiev’de düzenlenen Arms and Security 2016 Fuarı sırasında Havelsan ile Ukroboronprom bünyesindeki bir devlet şirketi olan Ukrinmash arasında pasif radar üretimine yönelik bir işbirliği sözleşmesi imzalanmıştır. Proje ile Türkiye ve Ukrayna’nın uzaktan algılama kabiliyetinin 600km menzile kadar çıkarılması hedeflenmişti. Interfax-Ukrayna haberine göre yeni pasif radar sistemi için geliştirme çalışmalarının finansmanı Türkiye tarafından karşılanacak ve ortaya çıkacak ürün dünya pazarında iyi bilinen Kolchuga pasif radarından (ESM/EDT Sistemi, 800km menzile kadar tespit yapabilmekte) farklı olacak. İsrail, Airstom Şirketi üzerinden 2018 Mart ayında Ukrayna’dan bir adet yeni nesil Kolchuga-M Pasif Radar Sistemi satın almış ve sistem aynı yıl içinde teslim edilmişti. Kolchuga-M Pasif Radar Sistemin İsrail Hava Kuvvetleri tarafından elektronik harp sahasında icra edilecek test, eğitim ve tatbikatlarda kullanılabileceği değerlendirilmektedir.

Türkiye'de yürütülen Pasif Yayın Algılama Sistemi (PYAS) Projesi altında yapılan çalışmalara ise yarın ki yazımda değineceğim...