Ziyaretimiz kapsamında ilk gün havadan fotoğraf çekim faaliyetleri icra edilmiş ve uluslararası üne sahip Hava Fotoğrafçısı (Spotter) meslektaşımız Cem DOĞUT, Kayseri semalarında nefes kesici Erciyes Dağının eşliğinde yaklaşık 1 saat süren uçuş sırasında A400M Uçağı ile çarpıcı kareler yakalama fırsatı bulmuştur. ziyaretimizin ikinci günü ise öğleden önce 2’nci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü (HBFM)’nün Kayseri’nin Melikgazi ilçesinde yer alan 2’nci HBFM ait Müdürlükleri ve Karargâhı gezdik ve burada 2’nci HBFM Teknik Yönetim Başkanı ile bir söyleşi gerçekleştirdik. Öğleden sonra ise Erkilet Havalimanı’nın hemen bitişiğinde yer alan 12’nci Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı yerleşkesi içinde konuşlu olan Uçak Fabrika Seviyesi Bakım ve Tadilat (FASBAT) Müdürlüğü’nü gezdik ve 8 Temmuz 2021 tarihinde düzenlenen törenle hizmete alınan A400M FASBAT Uçak Bakım Merkezi’nde çalışmaları devam eden A400M C-Seviyesi Overhol/FASBAT işlemleri ile Retrofit Projesi hakkında bilgi alarak kısa bir tesis turu gerçekleştirdik.

Kısa Tarihçe, Ana Görevleri ve İmalat Teknolojileri

Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkenin gelişmesi için atılan sanayi adımlarından birisi de Kayseri’de bir uçak fabrikası kurulmasıydı. Boş bir araziye atılan temeller üzerine Mersin Limanından deniz yoluyla ve karadan katırlarla taşınan malzemelerle hangarlar oluşturulmuş ve her bir taşına gizlenen emek ile fabrika inşa edilmiştir. 2’nci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü (HBFM), Türkiye Tayyare Cemiyeti ve Alman Junkers Uçak Fabrikası’nın 15 Ağustos 1925 tarihinde imzalanan anlaşma altında müştereken oluşturdukları ‘Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ)’ tarafından Türkiye’nin ilk uçak fabrikası (Kayseri Uçak Fabrikası) olarak kurulmuş ve Fabrikanın resmi açılışı 6 Ekim 1926 tarihinde düzenlenen devlet töreni ile yapılmıştı. Kuruluş yılında tesiste 5 mühendis, 120 Alman ve 240 Türk işçi göreve başlamıştır. Ancak, şirket ile hükümet arasında ücret yüzünden çıkan anlaşmazlık sonucunda 3 Mayıs 1928 tarihinde şirketin faaliyetine son verilerek fabrika kapatılmıştır.

1930 yılında, şirketin hesabı tasfiye edilerek tesis, o zamanki adı ile ‘Milli Müdafaa Vekaleti’ne devredilmiştir. 1933 yılından sonraki tarihlerde ABD, Almanya, Polonya ve İngiltere ile yapılan değişik anlaşmalar ve Türk mühendis ve işçilerinin büyük emek ve gayretleriyle CurtissHawk, Curtiss Fledling, Gotha Go-145, Peletel PZL-24A ve PZL-24C (toplam 24 adet üretilmiştir) ile Miles Magister Uçaklarının (1947 yılına kadar 24 adet imal edilmiştir) lisans altında imalatına geçilmiştir. O dönemde kurulan iş birlikleri ile “Savaş Uçağı” imalatına başlanmıştır. Alman Junkers uçağı ve Curtiss Hawk bu iş birliklerinin en güzel örneklerindendir. Yaklaşık 10 yıl içerisinde Almanya, ABD, İngiltere ve Polonya firmaları ile lisans anlaşmaları yapılmış ve 5 ayrı tipte toplam 134 adet uçak ile 50 adet planör imal edilmiştir. Ayrıca, 1937-1947 yılları arasında 24 tip uçak Fabrika Seviyesi Bakım ve Tadilatı (FASBAT) ve 14 tip motor revizyonu gerçekleştirilmiştir. 

1950 yılından itibaren tesisin ismi ‘Hava İkmal Bakım ve Bakım Merkezi’ olarak değiştirilmiş ve 1970 yılında ‘Reorganizasyon ve Modernizasyon (REMO)’ Projesine dahil edilerek ‘Hava İkmal ve Bakım Merkezi’ olmuştur. 1 Temmuz 1975 tarihinde ismi ‘İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı’ olarak değişmiş, 19 Şubat 1986’dan itibaren de tesisin adı ‘2nci Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı’ olmuştur.

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) bünyesindeki Askeri Fabrikaların  tek bir mali ve idari otorite altında birleştirilerek etkin bir şekilde yönetiminin sağlanması amacıyla 2016 yılında Milli Savunma Bakanlığı (MSB) bünyesinde Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğü (AFGM) kurulmuş ve daha önce H.v.K.K.lığı bağlısı olarak görev yapan 3 Hava İkmal Bakım Merkezi’nden birisi olan 2’nci HİBM 2017 yılında gerçekleşen teşkilat değişikliği ile AFGM’ne bağlanarak 2’nci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü adı altında faaliyetlerini sürdürmeye başlamıştır.

2’nci HBFM’lüğünün vazifesi Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın harekata hazırlık seviyesini idame ettirmek ve geliştirmek hedefine yönelik olarak sorumluluğuna verilen silah sistem ve vasıtalarının emniyetli, etkin ve ekonomik kullanımını sağlamak amacıyla, Toplam Kalite Yönetimi ve kaynakların en optimum kullanımı prensiplerine sadık kalarak Fabrika Seviyesi Bakımını, üretimini ve imalatını yapmak veya yaptırmak, Teknik Yönetim Sorumluluğunu yerine getirmek ve malzeme depolamasını/dağıtımını kapsayan ikmal faaliyetlerini yürütmektir

2’nci HBFM’lüğü bu kapsamda; H.v.K.K.lığı envanterindeki T-41D, SF-260D, CN-235, C-130B/E, C-160D, KC-135R ve A400M Uçakları ile yine H.v.K.K.lığı envanterindeki uçak durdurucu sistemler, uçak çalıştırıcılar, jeneratörler ve akaryakıt tankerleri gibi yer sistemlerinin tüm FASBAT bakım ihtiyaçlarını karşılamaktadır. T-41D ve SF-260D Uçaklarına ait Lycoming ve Continental modeli pistonlu uçak motorlarına yönelik bakım, onarım ve revizyon faaliyetlerini yürütmektedir. Üretim kabiliyetleri arasında uçak çeker, bomba yükleme cihazı, paraşüt ve yardımcı görev teçhizatları sayılabilir. T-41D, SF-260D, CN-235, C-130B/E, C-160D, KC-135R ve A400M Uçaklarının yanı sıra F-4E 2020 ve F-16C/D Uçaklarının da ünite onarım kabiliyetlerine sahip olan 2’nci HBFM’lüğünün Ünite Onarım Kataloğu’nda pervaneler, iniş takımları, pistonlu motorlar, jeneratörler, pompalar, aviyonik sistemler gibi yaklaşık 6.000 kalem malzeme ürün bulunmaktadır. 

2’nci HBFM’lüğünün sorumluluğu altındaki silah sistemlerinin işletme, idame faaliyetlerine ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın ihtiyacına yönelik imalat teknolojilerini 6 ana başlık altında toplamak mümkün. Bu teknolojiler; 

Talaşlı İmalat Teknolojileri (Torna-Freze-Taşlama) 

Sac İşleri Montaj Teknolojileri (Kesme-Bükme-Pres-Montaj-Boru/Hortum) 

Sıcak İşler Teknolojileri (Kaynak-Isıl işlem-Döküm-Dövme) 

Yüzey Hazırlama Teknolojileri (Kaplama-Boya-Kumlama) 

Kompozit Teknolojileri (Lastik-Termo Plastik-Balistik-Vakum) 

Tekstil Teknolojileri (Paraşüt- Polyester Esaslı Kumaşlar, MSB için tek paraşüt dikim merkezi).

Söz konusu teknoloji gruplarında yılda yaklaşık 4.000 farklı kalemde yaklaşık 400.000 adet imalat yapılıyor. Müdürlüğün Malzeme İmalat Kataloğu’ndaki malzeme kalem sayısı 18.000’i aşmıştır.

Askeri Havacılıkta Bakım Konsepti

Askeri havacılıkta üçlü bakım konsepti dünya genelinde tercih edilen en yaygın yöntemdir. TSK envanterindeki hava araçları için de; Uçuş Hattı Seviyesi (O-Level/A-Check), Kullanıcı Üs Seviyesi (I-Level/B-Check) ve Depo/Fabrika Seviyesi (D-Level/C-Check) olarak adlandırılan üçlü bakım konsepti uygulanmaktadır. Örneğin, Airbus Defense & Space (ADS) verilerine göre A400M Uçağının her 150 gün veya 500 saat uçuş sonrası Hat Seviyesi (A-Check), her 24 ayda bir Üs Seviyesi (B-Check) ve 72 ayda bir de Depo Seviyesi (C-Check) bakım görmesi gerekmekte. 

2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü

Dünyada çok az sayıda ülkenin gerçekleştirebildiği özel bakımları da yapabilen 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü aktif hangar ve bakım atölyelerine sahip, A400M Uçakları için ASFAT Ana Yükleniciliğinde çok kısa sürede inşa edilen yeni 2 gözlü (birbirinin aynısı olan iki ayrı hole sahip) A400M FASBAT Uçak Bakım Merkezi’nin resmi açılışı 8 Temmuz 2021 tarihinde gerçekleştirilmişti.

Ziyaretimiz sırasında birsi ABD’de Pacer CRAG Blok 45.1 Modernizasyonuna tabi tutulan iki ayrı KC-135R Stratotanker Tanker Uçağı ile C-130B/E Hercules Orta Ulaştırma Uçakları ve CN235 Hafif Ulaştırma Uçakları FASBAT işleminden geçirilmekteydi.

KC-135R Depo Seviyesi Bakım/FASBAT işlemi kapsamında ilk olarak bakım girişinde uçağın durumunu anlamaya yönelik sıcak keşif kontrolleri yapılmakta. Daha sonra uçak FASBAT Hangarına alıp büyük kumanda elemanları, yatay ve dikey kuyruğu sökülerek yıkama öncesi hazırlıkları yapılıyor. Akabinde uçağın genel yıkaması yapılarak boyası tamamıyla sökülüyor. Boyası söküldükten sonra ilgili iş kartları gereği uçağın soğuk keşif işlemleri denilen detaylı kontrolleri yapılıyor. Bu kontroller sonucunda tespit edilen aksaklıklar gideriliyor. Aksaklıkların paralelinde bakım onarım işlemleri de yapılıyor. Bakım onarım işlemleri yapılıp tespit edilen bütün aksaklıklar giderildikten sonra uçağın montaj işlemi başlıyor. Montajı tamamlanan uçak üzerinde ilk olarak hangar içi fonksiyon kontrolleri gerçekleştiriliyor ve bir sorunla karşılaşılmazsa uçak boyanmak üzere boya hangarına gönderiliyor. Boya ve markalama işlemleri tamamlandıktan sonra motor çalıştırma ve uçuş hattı fonksiyon kontrolleri yapılarak uçağın bakım işlemleri tamamlanıyor. FASBAT’ı tamamlanan uçak ile H.v.K.K.lığı’ndan gönderilen uçuş ekibi bir tecrübe uçuşu yapıyor ve yine bir sorun ile karşılaşılmazsa uçak ilgili birliğine teslim ediliyor. 

C-130 Uçakları konusunda 1968 yılından beri Depo Seviyesi Bakım (DSB) kabiliyetine sahip olan 2’nci HBFM’lüğünde C-130B/E Hercules Uçakları her 5 yılda bir FASBAT işlemine tabi tutulmaktadır. 

Ziyaretimiz sırasında FASBAT Hangarı’nda C-130BE Hercules Uçakları hem FASBAT, hem de ERCİYES Projesi kapsamında işlem görmekteydi. ERCİYES (C-130E/B Uçaklarının Aviyonik Modernizasyonu) Projesi kapsamında 29 Aralık 2023 tarihi itibarıyla 2 prototip uçak dahil toplam 11 uçağın teslimatı yapılmıştı. 

ERCİYES Projesi ile uçaklar; uluslararası seyrüsefer ihtiyaçlarına (GATM, RVSM, CAT-II) uyumlu, MFD’ler ve CDU’lar ile modernize edilmiş, yüksek harekat etkinliğine sahip çok amaçlı 2 görev bilgisayarı ve yer görev planlama sistemi ile gece görüş uyumlu gösterge ve aydınlatma sistemleriyle donatılmış ve Link-16 Taktik Veri Linki kabiliyeti de eklenmiş olarak teslim edilmektedir.

Dünyadaki en büyük CN235-100M filosuna sahip Türkiye’nin envanterindeki uçakların bu zamana kadar 120’den fazla kez Depo Seviyesi Bakımı (DSB)’ını yapan 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü, halihazırda uçaklarının 6 yılda bir ihtiyaç duyduğu DSB işlemlerini ortalama 60 iş günü içerisinde gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri envanterinde bulunan CN235 Uçaklarının Teknik Yönetim Sorumluluğunu da 2’nci HBF Müdürlüğü yürütmektedir. Ziyaretimiz sırasında CN235, T-41D ve SF-260D Bakım Onarım ve Modernizasyon Hangarı içinde FASBAT için gelmiş 2 CN235 Uçağı ile 3 SF-260D Eğitim Uçağı bulunuyordu.

SF-260D’ler yakında H.v.K.K.lığı tarafından Super Mushshak Eğitim Uçakları ile değiştirilerek emekliye ayrılacak. CN-235 Uçaklarının ihtiyaç duyduğu uçuş emniyetinin arttırılması ve uluslararası hava trafik kurallarının dikte ettiği TCAS, IFF Mod 5S, ADSB-OUT, GPS Tabanlı Seyrüsefer gibi kabiliyetleri kazanması amacıyla 2’nci HBFM tarafından Aviyonik Modernizasyon Projesi başlatılmıştır. Prototip (Klavuz Uçak) uygulaması gerçekleşmiş ve test uçuşları tamamlanmıştır. Edindiğimiz bilgiye göre 2’nci HBFM’nin CN235 Aviyonik Modernizasyon Projesi kapsamında kendi imkânlarıyla geliştirdiği özgün ekonomik çözüm Airbus Defense & Space Firmasınca da oldukça başarılı bulunmuş. Bu uçaklarda sıklıkla yaşanan iniş takımı arızaları da yine 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğündeki iniş takımı bakım onarım altyapısı sayesinde milli imkânlarla giderilmektedir. İniş takımları dışında pervane ve LRU bakım ve onarım kabiliyeti de tesiste mevcuttur.

A400M Uçakları ve 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü’nün C-Seviyesi Overhol ve Retrofit Kabiliyeti

2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü A400M Uçakları için Sevilla ve Getafe’de nihai montaj, FASBAT ve Retrofit tesisleri yer alan Airbus Defense & Space (ADS) Firmasının dışında dünyada ikinci kaynak durumunda. Dünyanın en gelişmiş askeri nakliye uçaklarından olan Airbus A400M, geçtiğimiz Nisan ayında Türkiye’deki hizmetinin 10’uncu yılını kutladı. Türk Hava Kuvvetleri ilk A400M Uçağını Nisan 2014’te, 10’uncu ve son A400M Uçağını ise Mart 2022’de teslim almıştır. Geçen 10 yıllık süre zarfında hem ülkemizde, hem de dünya genelinde yaşanan çatışmalar, COVID-19 Pandemisi ve doğal afetler sırasında güvenilirliğini ve etkinliğini kanıtlayan uçak, sadece Türk Hava Kuvvetleri için değil, Türkiye’nin havadan insani yardım ve afet yardımı/desteği ihtiyacı açısından da bir güç çarpanı olduğunu kanıtladı. A400M, hizmete girdiği 2014 yılından bu yana Türkiye’de olağanüstü bir performans sergilemiştir. Nisan 2024 itibarıyla Türk Hava Kuvvetleri bünyesinde bulunan 10 uçaklık A400M filosu 15.000’den fazla uçuş saatini (2019 Nisan ayı itibarıyla bu süre 4.000 saat idi) geride bırakmış ve %75 gibi etkileyici bir göreve hazırlık oranı yakalamıştır. 

A400M’nin Türkiye’deki 10’uncu yıldönümü, 16 Nisan 2024 tarihinde 12’nci Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı'nda, Milli Savunma Bakanlığı (MSB), Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB), Askeri Fabrika ve Tersane İşletme A.Ş. (ASFAT) ve Türk Hava Kuvvetleri temsilcilerinin yanı sıra üst düzey Airbus Defense and Space yetkililerinin katıldığı bir törenle kutlandı. A400M'in son 10 yılda elde ettiği başarılar ve uçağın kabiliyetlerinin vurgulandığı etkinlik kapsamında Airbus ve ASFAT, tüm A400M müşterileri için 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü’ndeki Retrofit ve Bakım operasyonlarını daha da geliştirmenin her iki şirketin de hedefinde olduğunu teyit eden bir Mutabakat Zaptı (MoU) da imzalamıştır.

2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü, Airbus Defense and Space (ADS) tarafından bir yıl süren bir denetleme sonrasında A400M Uçakları için C-Seviyesi Overhol (C-Check) hizmeti sağlamak üzere sertifiye edilmiş ve Şubat 2018’de düzenlenen bir törenle sertifika takdim edilmişti. 2’nci HBFM tarafından 2017 yılından itibaren A400M Uçakları için CL (Intermediate Level) ve CH (Depot Level) bakımları yapılmaktadır. Bunlardan CL bakımları 45, CH bakımlar ise 75 iş günü içinde yapılıyor. Normalde 6 ay süren Ağır Bakımlar EMAR-145 (European Military Airworthiness Requirements) standartlarına uygun olarak yapılmakta olup çalışan personel A400M Tip Sertifikası sahibidir. 

A400M Uçakları Bakım-Onarım-İyileştirme (Retrofit) Sözleşmesi 3 Ekim 2019 tarihinde düzenlenen bir törenle ADS ile ASFAT arasında imzalanmıştı. Sözleşme ile 2’nci HBFM’nin sadece H.v.K.K.lığı envanterindeki A400M Uçakları için değil, bölgedeki dost ve müttefik ülkelerin hizmetindeki A400M Uçakları için de retrofit hizmeti sunabilmesinin önü açılmıştır. 2’nci HBFM, halen Airbus tesisleri dışında retrofit yapabilen dünyadaki tek bakım merkezidir. 

Retrofit tanım olarak; A400M Uçaklarının ilk servise verilmesinden uçağın retrofit (versiyon yükseltme) programına alınmasına kadar geçen süre içinde kullanıcı geri bildirimleri ve tasarım değişiklikleri sonucunda oluşan iyileştirmelerin uçağa yansıtılmasıdır. 2’nci HBFM, Airbus tesisleri dışında retrofit yapabilen tek bakım merkezidir. 7 Aralık 2020 tarihinde başlayan ilk retrofit faaliyeti 30 Temmuz 2021 tarihinde tamamlamıştı. Proje kapsamında ikinci uçak 7 Nisan 2022, üçüncü uçak ise 27 Ekim 2022 tarihinde retrofit çalışmalarının tamamlanmasının ardından H.v.K.K.lığına teslim edilmişti. Türkiye’de bu kabiliyet yok iken MSN-009 ve MSN-013 hem ağır bakım, hem de retrofit işlemleri için İspanya’ya gönderilmişti. MSN-009’un bakım için yaklaşık 6 ay İspanya’da kalması beklenirken gövde ve kanat altında görülen burkulmadan dolayı bakım işlemi yaklaşık 1 sene sürmüş ve o bakım Türkiye için oldukça maliyetli olmuştu. O tecrübe aslında Türkiye’nin neden bu seviye bakım kabiliyetini kazanmaya ihtiyacı olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiş ve 2017 yılından itibaren A400M Uçakları için CL ve CH bakımları 2’nci HBFM tarafından yapılmaya başlanmıştır. İlk A400M Uçağı üzerindeki bakım-onarım-iyileştirme işlemleri 12’nci Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığından kiralanan hangarda yapılırken, ikinci uçaktan itibaren retrofit işlemleri 8 Temmuz 2021 tarihinde düzenlenen törenle hizmete alınan 2 gözlü A400M FASBAT Uçak Bakım Merkezi’nde yapılmaya başlanmıştır. 

29 Aralık 2023 itibarıyla birbirinin benzeri 2 ayrı slota (hole) sahip olan A400M FASBAT Uçak Bakım Merkezi’nde hollerden birinde 6’ıncı A400M Uçağı üzerindeki retrofit çalışmaları devam ediyordu. 6’ıncı uçaktan itibaren retrofit için gelen uçaklar üzerinde retrofit işlemleri yanında aynı anda C-Seviyesi Ağır Bakım işlemleri de yapılmaktadır. 11 Aralık 2023 tarihinde A400M FASBAT Uçak Bakım Merkezi’ne giren ve Uçak FASBAT Müdürlüğü’nce teslim alınan uçağın herhangi bir sıkıntı, büyük arıza çıkmazsa 7 Haziran 2024 tarihinden önce teslim edilmesi planlanmıştır. 

A400M Retrofit işlemleri için Airbus Defense & Space Firmasının belirlediği farklı kabiliyet standartları (Standart of Capability/SOC) içeren retrofit uygulamaları mevcut. Bu kapsamda A400M Uçaklarına SOC 2, SOC 2.5 ve SOC 3 olmak üzere üç ayrı seviyede retrofit uygulaması mevcut. MSN-009 ve MSN-013 H.v.K.K.lığına ilk teslim edildiğinde SOC 1.3 ve SOC 1.4 seviyesindeyken yapılan retrofit çalışması ile SOC 2.5 seviyesine yükseltilmişlerdir. 

A400M Uçakları Türk Hava Kuvvetleri’ne farklı SOC standart seviyelerinde teslim edildiğinden Bakım-Onarım-İyileştirme (Retrofit) çalışması her uçakta aynı seviyede olmuyor. Dolayısıyla her uçağın retrofit paketi birbirinden farklı olabiliyor. Örneğin ilk başta 6 ay gibi bir süre verip bunun üzerine 2 hafta ASFAT’a 2 hafta da müşteriye (H.v.K.K.lığına) teslim için bir cep bırakıp toplam 7 ayda SSB’ye tamamen teslim edeceğini taahhüt eden Airbus, ikinci uçakta bunu 6 aya düşürmüş, üçüncü uçaktan itibaren ise Uçak FASBAT Müdürlüğü 4-4.5 ayda uçağı teslim edebilecek seviyeye ulaşmıştır. Eğer 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü Retrofit + C-Seviyesi Overhol işlemlerini bu sürede bitirebilirse kendilerinden sonraki en iyi tesisten (ADS Sevilla tesisi) yaklaşık %50 daha kısa sürede bitirmiş olacaktır. Böylesine bir başarı hem Airbus, hem de OCCAR’ın dikkatini çekecek ve uluslararası işler için kapıyı aralayabilecektir. 

Askeri havacılık katma değeri oldukça yüksek bir sektör ve 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü hem bakım/onarım, hem parça/komponent üretimi, hem de yenileme kabiliyetine sahip entegre bir tesis olması nedeniyle sektörde dikkat çeken çok güçlü yanlara sahip. Airbus Defense & Space Firmasının Yetkili Tedarikçi Kataloğu (Authorized Supplier Catalogue)’una girme aşamasındaki 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü’nün, askeri fabrika ve tersanelerin adeta dışarıya açılan bir penceresi konumundaki ASFAT ile tesis edilecek yakın işbirliği sayesinde bürokratik açıdan sürecin hızlandırılmasıyla mevcut imkan ve kabiliyetlerinin dost ve müttefik ülkelerin sadece fabrika seviyesi bakım, onarım ve retrofit ihtiyaçları için değil, ücreti karşılığında yapılacak görevlendirmelerle yerinde (A400M Uçağının teknik sorun yaşadığı herhangi bir ülkede) bakım/onarım hizmeti şeklinde de değerlendirilmesi sayesinde ülkemize her yıl ciddi boyutlarda döviz kazandırılması mümkün olabilecektir. 

Uçak sayısı az olan A400M kullanıcıları için bakım merkezi alternatifi olmak isteyen 2’nci HBFM Uçak FASBAT Müdürlüğü, önümüzdeki yıllarda A400M Boya Hangarı’nı da bünyesine kazandırmayı planlıyor. A400M Uçakları için yurtdışından hedeflenen retrofit siparişlerin gerçekleşmesi durumunda ilk aşamada 24 saat esaslı çift vardiya sistemine geçilmesi akabinde ise yeni bir A400M Bakım Merkezi/Hangarı’nın inşa edilmesi öngörülmüştür. 

2’nci HBFM ve Yer Destek Teçhizatı Üretim Kabiliyeti

2’nci HBFM, radar domundan, radar ve uçak boyasına (hava gösterileri sırasında uçakların kullandığı boyalar dahil), F-16 Yardımcı Görev Teçhizatı (YGT)’ndan MJ-1TR Bomba Yükleme Cihazı, SEYİT ONBAŞI (KOCA YUSUF-2) Bomba Yükleme Aracı ve RAHVAN Uçak Çeker Aracı gibi Yer Destek Teçhizatlarına ve çift olarak pistlerin başında ve sonunda bulunan Uçak Durdurucu Sistemlere (H.v.K.K.lığı envanterinde yer alan bariyerlerin hepsinin bakım/onarımları Bariyer Atölyesi’nde yapılmaktadır) kadar oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahip.

3 Temmuz 2011 tarihinde başlatılan KOCA YUSUF-2 Bomba Yükleme Aracı (BYA) Projesi ile bomba yükleme aracının yerli imkânlarla tasarlanması, imal edilmesi ve idame edilmesi amaçlanmıştır. 3 Nisan 2015 tarihinde adı ‘SEYIT ONBAŞI Bomba Yükleme Aracı’ olarak değiştirilen Proje altında 2016-2023 yılları arasında toplam 70 adet SEYİT ONBAŞI (KOCA YUSUF-2) Bomba Yükleme Aracı’nın üretilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda son parti 12 araç 2023 yılında imal edilmiştir. Tabla ile kaldırma kapasitesi 1.360kg, çatal ile kaldırma kapasitesi ise 1.020kg olan SEYİT ONBAŞI Bomba Yükleme Aracı, MJ-1 ve MJ-1TR Bomba Yükleme Araçlarından farklı ve ilave kabiliyet olarak sahip olduğu uzaktan kablolu kumanda sistemi sayesinde kullanıcıya uçağa daha emniyetli, hassas ve kolay yükleme/indirme yapabilme imkanı sağlamaktadır. Motor haricindeki tüm parçaları yerli olan SEYİT ONBAŞI Bomba Yükleme Aracı’nda kullanılan parçaların %72’si 2’nci HBFM tesislerinde imal edilmiştir. 28bg kapasiteli bir dizel motora ve 360 derece dönüş kabiliyetine sahip olan SEYİT ONBAŞI Bomba Yükleme Aracı, 1.800kg ağırlığındadır. 

RAHVAN Uçak Çeker Aracı İmalatı Projesi ile H.v.K.K.lığı envanterinde yer alan ve tamamı yurtdışı menşeili olan uçak çeker araçlarında yaşanan bakım, onarım, yedek parça temini ve tasarımsal sorunların aşılabilmesi maksadıyla, bakım/onarım kolaylıklarına sahip, yedek parçası kolay temin edilebilen ve H.v.K.K.lığı birliklerinin ihtiyaçlarına yönelik olarak tasarlanıp imal edilen ilk özgün tasarım uçak çeker araç olan RAHVAN’ın yerli imkanlarla imal edilmesi amacıyla başlatılmıştır. İmalatı tamamlanan prototip araçların Birlik Fonksiyon Testleri, 5 ay süre ile farklı birliklerde ve iklim şartlarında icra edilerek başarıyla tamamlanmıştır. Akabinde seri üretim süreci başlamış ve Proje kapsamında Version 1, Version 2, Version 3 olmak üzere 3 ayrı versiyonda toplam 137 adet RAHVAN üretimi planlanmıştır. İlk aşamada 90 adet aracın imalatı 2020 yılına kadar tamamlanmıştır. İlave kabiliyetlere sahip Version 3 tipi 47 RAHVAN Uçak Çeker Aracı’nın daha seri üretimine yönelik prototip geliştirme ve üretim çalışmaları tamamlanmış ve 2021 yılından itibaren seri üretim süreci başlamıştır. Yabancı menşeili emsallerine kıyasla üstün özelliklere sahip olan araç, her türlü iklim şartında 80 ton ağırlığa kadar olan uçakların ve yer destek teçhizatlarının çekim faaliyetlerinde kullanılabilmektedir. 4m uzunluğunda, 2.25m genişliğinde ve 2.65m yüksekliğindeki RAHVAN Uçak Çeker Aracı, 5.600kg ağırlığında ve 4x4 çekiş özellikli olup 60.000kg çekme kapasitesine sahiptir. 105bg (350nm tork) kapasiteli TÜMOSAN ürünü 4DT-39T-105C Dizel Motor ile güçlendirilen RAHVAN’da otomatik şanzuman kullanılmakta olup ön ve arka diferansiyel yönlendirilmesi sayesinde araç oldukça yüksek manevra (yengeç sürüş dahil) kabiliyetine sahiptir. Ziyaretimiz sırasında RAHVAN ile kısa bir gezi deneyimimiz de oldu. SEYİT ONBAŞI Bomba Yükleme Aracı ve RAHVAN Uçak Çeker Aracı Projeleri ile aynı zamanda millî bütçeye de kayda değer bir katkı sağlanmıştır